Σκόνη…ο φονέας των προβολέων..part I (DLP)

Μετά από προτροπή αρκετών φίλων-αναγνωστών, αποφασίσαμε να συντάξουμε αυτό το άρθρο και να πούμε δυο πραγματάκια που αφορούν τη συμπεριφορά των προβολέων στο χρόνο σε συνάρτηση με την συσσώρευση σκόνης και “κάπνας” στην οπτική τους μηχανή.

Ας ξεκινήσουμε χωρίζοντας του προβολείς σε δυο βασικές κατηγορίες.

Στους DLP και στους LCD (SXRD,DILA,LCD)

Αυτός ο διαχωρισμός επιβάλεται, διότι τα σημάδια του χρόνου προκαλούν εντελώς διαφορετικά συμπτώματα στην εκάστοτε τεχνολογία.

Σε αυτό το άρθρο θα ασχοληθούμε αποκλειστικά με τους DLP προβολείς διότι στον τομέα ψύξη-σκόνη-συμπεριφορά οπτικού έχουν εντελώς διαφορετική συμπεριφορά από τους LCD (SXRD, DILA, LCD).

Σε άλλο μας άρθρο που θα ακολουθήσει σύντομα, θα ασχοληθούμε αποκλειστικά με τους LCD, SXRD, DILA.

Ας ξεκινήσουμε…

Για αρχή θα πρέπει να πούμε οι οπτικές μηχανές των DLP χωρίζονται σε δυο βασικές κατηγορίες. Σε αυτούς με σφραγισμένη οπτική μηχανή και σε αυτούς με μη (υπάρχει και μια υποκατηγορία ημισφραγισμένου οπτικού άλλα καλύτερα να μην σας μπερδέψουμε με περισσότερες πληροφορίες).

Όταν λέμε σφραγισμένη οπτική μηχανή, εννοούμε ότι όλα τα οπτικά του προβολέα μετά (η και μαζί με) τον χρωματικό τροχό, βρίσκονται σε κέλυφος σφραγισμένο και η μοναδική του επαφή με τον έξω κόσμο είναι μία είσοδος φωτός (συνήθως είναι σφραγισμένη και αυτή με κάποιο κρύσταλο-φακό και δέχεται το φως από την λάμπα και το τροχό) και μια έξοδος του φωτός ( εκεί σφραγίζεται με τον φακό του προβολέα μας που οδηγεί το φως στο πανί).

Η μη σφραγισμένη οπτική μηχανή, έχει όλα της τα οπτικά σε κέλυφος το οποίο δεν έχει σχεδιαστεί ώστε να κλείνει ερμητικά αφήνοντας πολλά σημεία (η ημισφραγισμένη αφήνει μόνο την είσοδο του φωτός ακάλυπτη) ακάλυπτα.

Χωρίς να έχουμε ανοίξει ποτέ Marantz βιντεοπροβολέα (φημίζονται για τη ποιότητα κατασκευής τους), το καλύτερα σφραγισμένο οπτικό που έχει πέσει στην αντίληψη μας σε DLP προβολέα είναι αυτό των Sharp Z12000/Z21000, οι οποίοι διαθέτουν εκτός από σφραγισμένη οπτική μηχανή και σφραγισμένο χρωματικό τροχό.

Στην παρακάτω φώτο βλέπετε τον χρωματικό τροχό ενός sharp σε άμεση σύγκριση με ενός Optoma

Δεν χρειάζεται να είναι κανείς “ειδικός” για να καταλάβει ότι ο τροχός του Optoma σε μερικές εκατοντάδες ώρες θα χρειάζεται καθαρισμό οπωσδήποτε, ενώ του sharp ίσως ποτέ (λέω ίσως ποτέ, διότι ανοίγοντας έναν Z12000 9 χρόνων διαπίστωσα ότι ο τροχός του δεν είχε κόκκο σκόνης, πως θα μπορούσε με τέτοιο σφράγισμα..).

Φανταστείτε κάτι αντίστοιχο στην οπτική μηχανή…παρακάτω μια σύγκριση της sharp οπτικής μηχανή με ενός BenQ W6000/7000.

Στην οπτική μηχανή του Sharp ούτε το εξωτερικό φως δεν περνάει στο εσωτερικό του..

Του BenQ η οπτική μηχανή είναι αρκετά “ανοιχτή” και στην είσοδο του φωτός άλλα και σε επιμέρους άλλα σημεία όπως βλέπετε..

Αυτά όσο αφορά τα σφραγισμένα και τα μη σφραγισμένα (ή ημισφραγισμένα) οπτικά. Όπως καταλαβαίνετε είναι πραγματικά κομβικής σημασίας η κατασκευή της οπτικής μηχανής στους DLP προβολείς όσο αφορά τη συμπεριφορά του προβολέα σε θέματα σκόνης σε βάθος χρόνου.

Μεγάλο ρόλο στην “καθαριότητα” του προβολέα μας επίσης, παίζει το σύστημα ψύξης και η κατασκευή του σασί. Εδώ να πούμε ότι εξαιτίας της τεράστιας θερμοκρασίες που αναπτύσσουν οι σύγχρονες λάμπες UHP και P-VIP το (καλό) σύστημα ψύξης σε έναν προβολέα επιβάλεται. Ψύξη χρειάζονται επίσης το τροφοδοτικό του προβολέα και το DMD Chip (εδώ συναντάμε είτε παθητική ψύξη με μια ψήκτρα πάνω στο DMD είναι ενεργητική με ψήκτρα και ανεμιστήρα).

Άλλοι κατασκευαστές (βλέπε Runco) ψύχουν με ενεργητική ψύξη και το χρωματικό τροχό (υπερβολή κατά τη γνώμη μας διότι ο τροχός γυρίζει πολύ γρήγορα και αυτοψύχεται κατά κάποιον τρόπο).

Εδώ υπάρχουν πάλι κατηγορίες συστημάτων ψύξης. Τα κλειστά και ορθώς σχεδιασμένα συστήματα ψύξης με φίλτρα και τα ανοιχτά “άφιλτρα” ( τα λεγόμενα “μπάτε σκύλοι αλέστε” στη καθαρεύουσα.. 🙂 ).

Πρώτα βλέπετε το σύστημα ψύξης ενός BenQ W5000 και στη συνέχεια του απόγονου του W6000/7000

Οργανωμένο και άρτιο του W5000 με μια είσοδο και μια έξοδο…

Και το “ψύχετε γιατί χανόμαστε” του W6000/7000 που η είσοδος του αέρα γίνεται κυριολεκτικά από παντού…”άφιλτρα”.. 🙂

Το αποτέλεσμα είναι να έχουμε εικόνες σαν και αυτές στο εσωτερικό ενός W6000.. και να χρειάζεται καθαρισμό πολύ γρηγορότερα από τον πρόγονο του..

Ας έρθουμε τώρα στα αποτελέσματα της επικάθησης σκόνης στο οπτικό ενός  DLP προβολέα.

Ας ξεκινήσουμε από τον χρωματικό τροχό. Δεν χρειάζεται να έχει κανείς ειδικές γνώσεις για να καταλάβει ότι αν ένα κρύσταλλο που είναι υπεύθυνο για την δημιουργία της χρωματικής μας παλέτας πιάσει σκόνη και κάπνα, επηρεάζει την χρωματική συμπεριφορά του προβολέα μας (το πόσο είναι κάτι που δεν μπορούμε να πούμε με ακρίβεια) . Το καλό σε αυτή την υπόθεση(ναι υπάρχει και καλό μέσα στα τόσα κακά..) είναι ότι η εικόνα μας επηρεάζεται ομοιόμορφα (σε όλο το κάδρο μας) διότι από τον χρωματικό τροχό περνάει όλο το φως που στη συνέχεια οδηγείται στο DMD και στην οθόνη μας (και όχι μέρος αυτού, όπως θα δούμε ότι συμβαίνει αντίστοιχα στους LCD στο επόμενο άρθρο μας..).

Παράλληλα, αναλόγως τη κατάσταση του τροχού, έχουμε και πτώση στη συνολική φωτεινότητα του προβολέα (είπαμε, όλο το φως της λάμπας περνάει πρώτα από τον χρωματικό τροχό και μετά οδηγείται στην οπτική μηχανή) .

Αν ρωτήσει κάποιος τι πτώση φωτεινότητας θα δούμε σε έναν προβολέα με 1000 ώρες χρήσης εξαιτίας του “λερωμένου” χρωματικού τροχού (αν υποθέσουμε ότι η οπτική μας μηχανή είναι πεντακάθαρη), η απάντηση είναι …πολύ μικρή. Από 5 ως 10% θα λέγαμε εντελώς εμπειρικά, διότι η μεγάλη πτώση στη φωτεινότητας έρχεται από την οπτική μηχανή στις περισσότερες περιπτώσεις και όχι από τον χρωματικό τροχό.

Ας περάσουμε στην οπτική μηχανή ενός DLP προβολέα και να δούμε τα σημεία που κάνουν “ζημιά” στην εικόνα μας..

To φως αφού περάσει και “χρωματιστεί” από τον χρωματικό μας τροχό 🙂 , στην συνέχεια οδηγείται μέσω ενός μικροσκοπικού tunnel (και αυτό είναι επιρρεπές στις σκόνες) στο εσωτερικό της οπτικής μηχανής. Από εκεί, για να οδηγηθεί μέχρι το DMD chip περνάει από έναν ή δύο καθρέφτες που δουλειά τους είναι να αλλάξουν γωνία στο φως και να το κατευθύνουν προς στο chip. Εκεί γίνεται και η μεγαλύτερη ζημιά στην πτώση φωτεινότητας του προβολέα.

Με έναν καθρέφτη σαν τον παρακάτω…τι ποσοστό πτώσης φωτός πιστεύετε ότι θα έχει ο προβολέας μας??

Εμείς θα αρκεστούμε να πούμε, πολύ μεγαλύτερο από το ποσοστό πτώσης που έχει μια λάμπα με 2000 ώρες στη πλάτη της σε σχέση με μια καινούργια.

Σκόνη επίσης επικάθεται και στα υπόλοιπα οπτικά καθώς και στον φακό (εξωτερικά και εσωτερικά).

Ως εδώ καλώς, τα χειρότερα τώρα έρχονται… 🙂

Η σημαντικότερη ζημιά που μας κάνει η επικάθιση σκόνης στην οπτική μηχανή ενός DLP προβολέα, είναι η δραματική μείωση του ansi contrast (δηλαδή ζημιά στο δυνατότερο όπλο ενός DLP). Οι διαθλάσεις φωτός (και όχι μόνο) εξαιτίας της σκόνης, οδηγούν φως σε σημεία της εικόνας που δεν το χρειαζόμαστε (μαύρα) με αποτέλεσμα να βλέπουμε εικόνα “ξεπλυμένη”, με πέπλο και κακά μαύρα .

Ο συνδυασμός πτώσης φωτεινότητας με την κάθετη πτώση του contrast, στην κυριολεξία σκοτώνουν έναν DLP προβολέα.

Εδώ να πούμε ότι όλα τα παραπάνω, υπάρχει περίπτωση να μην μπορούμε να τα διαπιστώσουμε εύκολα (τουλάχιστον τα λιγότερα έμπειρα μάτια), διότι η φθορά έρχεται σταδιακά και το μάτι μας συνηθίζει να βλέπει αυτή την εικόνα μέρα με τη μέρα. Η μεγάλη έκπληξη έρχεται συνήθως όταν καθαρίσουμε τον προβολέα μας.  Εκεί η αλλαγή (προς το καλύτερο όμως) δεν έρχεται σταδιακά άλλα άμεσα με αποτέλεσμα να σοκαριζόμαστε από την τεράστια αλλαγή που διαπιστώνουμε, σε βαθμό που να μην μπορούμε να πιστέψουμε ότι τόσο καιρό “νομίζαμε ότι βλέπαμε μια χαρά”.

Ένα τελευταίο κομμάτι αποτελεί και και η λάμπα του προβολέα.

Το κάτοπτρο της λάμπας ενός προβολέα έχει διάρκεια ζωής πολλαπλάσια της λάμπας. Με λίγα λόγια δεν παθαίνει σχεδόν ποτέ τίποτα. Ακόμη και αν το βγάλουμε και το δούμε να παρουσιάζει πολλές μικρές ρωγμές εσωτερικά, αυτό είναι σκόνη που καθαρίζεται και όχι μόνιμη βλάβη του υλικού του κατόπτρου. Το κάτοπτρο χρειάζεται πολύ προσεκτικό καθάρισμα. Πάντα με ειδικά γάντια και χωρίς ποτέ να έρθει σε επαφή με το δέρμα μας (υγρασία,λίπος, κ.τ.λ).

Ο καθαρισμός της λάμπας πρέπει να γίνεται πάντα με τεράστια προσοχή (και από έμπειρους ανθρώπους) διότι αποτελεί μια μικρή χειροβομβίδα (αέριο σε πίεση υψηλότερη των 200 bar) που σε αδέξια χέρια μπορεί να προκαλέσει ατύχημα.

Μια απορία που μπορεί να έχει κάποιος είναι κάθε πόσες ώρες λειτουργίας χρειάζεται καθαρισμό ένας προβολέας. Εδώ δεν υπάρχει απάντηση συγκεκριμένη διότι εξαρτάται από το μοντέλο του προβολέα και το περιβάλλον χρήσης. Σε γενικές γραμμές θα λέγαμε περίπου στις 1000 ώρες θα πρέπει να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε τον καθαρισμό ή και νωρίτερα αν διαπιστώσουμε πρόβλημα στην εικόνα (κηλίδες, μεγάλη πτώση στο contrast, κ.τ.λ) …..επίσης σε κάθε περίπτωση πριν την αλλαγή λάμπας εξαιτίας πτώσης φωτεινότητας, διότι μπορεί και να μη τη χρειαστούμε τελικά.

Πως μπορούμε να προστατεύσουμε τον προβολέα μας στο θέμα σκόνης?

Ο καλύτερος τρόπος είναι να τον σφραγίσουμε με νάϋλον ερμητικά, να τον κλείσουμε στο κουτί του και στη συνέχεια να τον αποθηκεύσουμε σε έναν ιονισμένο χώρο ( ελπίζω να σας κάλυψε η απάντηση 🙂 ). Άλλον τρόπο δεν μπορούμε να φανταστούμε…

Δυστυχώς με λύπη διαπιστώνουμε ότι τα τελευταία χρόνια οι εταιρίες του χώρου έχουν ρίξει πολύ τα επίπεδα ποιότητας κατασκευής στους προβολείς (με κάποιες εξαιρέσεις φυσικά) . Κάθε φορά που ανοίγουμε ένα καινούργιο μοντέλο δυστυχώς επιβεβαιωνόμαστε.

Μπορούμε να σκεφτούμε μόνο δυο περιπτώσεις, η μια είναι η εξοικονόμηση χρημάτων κατά τη κατασκευή και η άλλη είναι….. προβολείς που να παίζουν χάλια στις 2000 ώρες ώστε ο καταναλωτής να περνάει στο επόμενο μοντέλο…..ποιος ξέρει….ίσως και τα δύο μαζί…